أجود التقریرات محمد‌حسین نائینی (کتاب)«اجود التقریرات»، به زبان عربی ، تقریر درس خارج اصول آیة الله میرزا محمد حسین غروی نایینی (۱۲۷۶- ۱۳۵۵ ق)، است که توسط حضرت آیة الله، سید ابو القاسم خویی (۱۳۱۷- ۱۴۱۳ ق)، نگاشته شده است. ۱ - معرفی اجمالیاین کتاب، حاصل تقریر آخرین دوره درس خارج اصول مرحوم نایینی است، لذا شامل آخرین نظریات دقیق و مبانی تاسیسی و متقن آن عالم اندیشمند می‌باشد و از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است و مورد توجه و استفاده فراوان اساتید و طلاب، در درس‌های خارج اصول حوزه علمیه قم و نجف اشرف می‌باشد. آیة الله، سید ابو القاسم خویی، نگارش این کتاب را از سال ۱۳۴۵ ق که سال شروع آخرین دوره درس خارج اصول مرحوم نایینی در نجف اشرف بوده، شروع کرده و در سال ۱۳۵۲ ق که سال پایان درس مزبور است، به پایان برده است. ۲ - ساختارکتاب، در دو جلد تنظیم شده است؛ جلد اول، حاوی یک مقدمه و پنج مقصد است و جلد دوم، مشتمل بر دو مقصد، یک خاتمه و یک تنبیه می‌باشد. ۳ - گزارش محتواحضرت آیة الله خویی ، در مقدمه کتاب، می‌گوید: «... من بارها در آنچه از جلسات درس استاد بزرگوارم نوشته بودم، نظر کرده‌ام... و برخی از عبارت‌های ایشان را برای توضیح بیشتر تغییر داده‌ام، بدون آنکه به مطلب خللی وارد آورم و برخی از مطالب را که به ذهنم خطور کرده، با رعایت اختصار بر آن افزوده‌ام؛ به نحوی که از عنوان تعلیقه خارج نگردد. از خداوند متعال در انجام این مهم یاری می‌جویم...» [۱]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، مقدمه، ص۲.
مقدمه کتاب، دارای دو فصل است؛ فصل اول، مشتمل بر تعریف، موضوع، فایده و رتبه علم اصول و فصل دوم، در باره پاره‌ای از مباحث لغوی است. [۲]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۳-۲۹.
مقصد اول، در مورد اوامر است و در ضمن نه فصل، مباحث مربوط به ماده امر، صیغه امر ، اجزاء ، عدم دلالت دلیل ناسخ و منسوخ بر جواز در صورت نسخ وجوب، امر به امر ، امر آمر با وجود عالم بودن وی به انتفاء شرط امر، تعلق اوامر به طبایع یا افراد، مقدمه واجب و اقتضاء را مطرح کرده است. [۳]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۸۶.
مقصد دوم، در باره نواهی است و در ضمن دو فصل، مباحث مربوط به متعلق نواهی و اجتماع امر و نهی را بررسی کرده است. [۴]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۳۲۷.
مقصد سوم، در باره مفاهیم است و در ضمن چهار فصل، مباحث مربوط به مفهوم شرط ، مفهوم وصف ، مفهوم غایت و مفهوم حصر را بیان کرده است. [۵]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۴۱۳.
مقصد چهارم، در باره عموم و خصوص است و در ضمن چهار امر و نه فصل، مباحث مربوط به تفاوت بین عام و مطلق شمولی ، اقسام قضیه ، اقسام عموم ، حقیقت بودن یا مجاز بودن عام مخصص ، حجت بودن عام مخصص در غیر افراد مخصص، سرایت یا عدم سرایت اجمال مخصص مجمل به عام، اشتراط یا عدم اشتراط فحص از مخصص در جواز عمل به عمومات کتاب و سنت پس از فراغت از عدم اختصاص حجیت آنها به خصوص مشافهین، اختصاص یا عدم اختصاص خطابات شفاهی به حاضرین در مجلس تخاطب، تعقیب عام با ضمیری که به برخی از افراد آن بازمی گردد، آمدن استثنا در پی جمله‌های متعدد، تعارض عموم و مفهوم، تخصیص عام قرآنی با خبر واحد و مخصص واقع شدن خاص نسبت به عام در فروض مختلف را مطرح کرده است. [۶]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۴۴۰.
مقصد پنجم، در ضمن چهار فصل، مباحث مربوط به مطلق و مقید و مجمل و مبین را طرح کرده است. [۷]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۱، ص۵۱۴.
مقصد ششم، حاوی مباحث قطع و امارات معتبر است. [۸]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۲، ص۲.
مقصد هفتم، در ضمن چهار مبحث، مطالب مربوط به اصول عملیه را بررسی کرده است. [۹]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۲، ص۱۶۲.
خاتمه، حاوی مباحث تعادل و تراجیح است. [۱۰]
أجود التقریرات، محمد‌حسین نائینی، ج۲، ص۵۰۱.
جلسات درس محقق نایینی از پربارترین و ارزش مندترین درس‌های حوزه علمیه نجف بوده است. این جلسات، از سطحی عالی برخوردار بوده و طلاب مبتدی و حتی متوسط نمی‌توانستند از آن بهره ببرند و فقط علمای برجسته حوزه علمیه نجف از افادات سنگین و پرمحتوای ایشان بهره مند می‌گشتند. ۴ - نسخه شناسیجلد اول کتاب اجود التقریرات ، نخستین بار در لبنان و در شهر صیدا، در سال ۱۳۴۸ ق، به چاپ رسیده و دومین بار همراه تعلیقات مؤلف، در سال ۱۳۶۷ ق، در ایران به چاپ رسیده است. جلد دوم نیز در سال ۱۳۵۴ ق، در صیدا به چاپ رسید و سپس در ایران از روی آن افست شد. این کتاب، در سال ۱۴۱۹ ق، توسط مؤسسه صاحب الامر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف تحقیق شده و به چاپ رسیده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |